aktualności

Kongres Smart Metropolia zakończony sukcesem

15.11.2017

Zakończył się, odbywający się w dniach 13-15 listopada 2017 r. w Amber Expo, VI Międzynarodowy Kongres Smart Metropolia. Tematem tegorocznej edycji wydarzenia były „Przestrzenie relacji. Wdrażanie Agendy Miejskiej Unii Europejskiej”. W debacie dotyczącej rozwoju oraz wykorzystania potencjału obszarów metropolitalnych wzięło udział ponad 800 uczestników. Blisko 1600 osób śledziło wydarzenie za pośrednictwem transmisji na żywo.

Pierwszy dzień Kongresu poświęcony był przestrzeniom relacji, jakie tworzą metropolie w aspekcie terytorialnym, instytucjonalnym i społecznym. Debatowano o skutecznej komunikacji w zakresie korzyści z istnienia silnych obszarów metropolitalnych oraz budowaniu poparcia dla tej inicjatywy wśród opinii publicznej.

W dyskusji nad relacjami terytorialnymi podkreślano, że metropolie są ważnymi aktorami na globalnej scenie politycznej i gospodarczej, a ich rola powinna zostać doceniona. Uporządkowanie zarządzania jest istotne dla rozwoju nie tylko metropolii, ale i całego kraju. Aby wykorzystać potencjał całych obszarów konieczne jest zbudowanie sieci dobrych powiązań transportowych i zwiększenie dostępności komunikacyjnej. Przyczyni się to z jednej strony do zjednania mniejszych gmin i dostrzeżenie przez nie realnych korzyści, z drugiej zaś ułatwi mieszkańcom terenów peryferyjnych dotarcie do rdzenia metropolii i korzystanie z jego dobrodziejstw. Rola silnego lidera jest kluczowa dla rozwoju obszarów metropolitalnych. Im silniejszy rdzeń metropolii, tym szybsze i głębsze procesy integracyjne będą zachodzić wewnątrz obszaru metropolitalnego.

Omawiając relacje instytucjonalne zauważono, że każda metropolia ma swoją specyfikę zarówno geograficzną, jak i polityczną. Każda z nich powinna mieć odrębną strategię pisaną razem z mieszkańcami. Zauważono, że siła metropolii to nie tylko stabilne finanse, ale przede wszystkim ludzie, którzy ją tworzą. Metropolie wymagają inteligentnych specjalizacji, które dają komfort i zielone światło dla rozwoju gospodarczego, a co za tym idzie wzmocnienia konkurencyjności regionu i kraju.

Debatę w zakresie relacji społecznych poświęcono wzrastającej na znaczeniu oraz coraz bardziej powszechnej partycypacji obywatelskiej. Udział obywateli w podejmowaniu decyzji z zakresu zadań publicznych, realizowanych przez samorządy, jest już dziś codziennością dla większość miast i gmin. Kluczowe w tym obszarze i najbardziej skuteczne jest organizowanie zaangażowania mieszkańców na jak najniższym poziomie. Budowanie świadomości obywatelskiej i idei wspólnego dobra powinno się jednak odbywać na każdym poziomie, także metropolitalnym, ponieważ mieszkańcy sąsiadujących ze sobą miejscowości, tworzących obszary metropolitalne mają także wspólne interesy, przekraczające granice miast czy gmin.

W drugim dniu Kongresu podczas 12 sesji tematycznych, tożsamych z priorytetami ustalonymi w Agendzie Miejskiej Unii Europejskiej, dyskutowano o kluczowych wyzwaniach przed jakimi stoją miasta, jako źródło największego potencjału rozwojowego, ale jednocześnie zarzewie problemów do rozwiązania. Szukano diagnozy na nurtujące pytanie, w jaki sposób powiązania metropolitalne mogą pomóc zmierzyć się z wyzwaniami, przed jakimi stoją samorządy, mieszkańcy i przedsiębiorcy. Próbowano określić jakie działania we współpracy międzygminnej mogą wzmocnić realizację poszczególnych celów Agendy UE. Proponowane rozwiązania dla poszczególnych obszarów:

1. Ubóstwo miejskie

Ubóstwo i wykluczenie społeczne to tematy rzadko pojawiające się w dyskursie publicznym, ale obecne w codziennej pracy samorządów. Istotne jest, aby we współpracy metropolitalnej pamiętać o wadze tego zagadnienia i budowaniu społecznego poparcia dla programów pomocy społecznej, jako inwestycji w rozwój społeczeństwa metropolii.

2. Przygotowanie i reakcja na nawałnice – adaptacja do zmian klimatu

Z przeprowadzonych badań wynika, że zmiana klimatu stanowi drugie miejsce wśród największych zagrożeń dla ludzkości, zaraz po terroryzmie. Ważnym jest budowanie świadomości społeczeństwa, odpowiednich narzędzi do nauki i wczesnego ostrzegania. Istotnie jest odpowiednie przygotowanie, gdyż nie jesteśmy w stanie uniknąć nawałnic, szczególnie „powodzi błyskawicznych”, możemy się jedynie adaptować do powstałych zmian i podejmować działania w celu zmniejszenia ich skutków.

3. Zrównoważone użytkowanie gruntów i rozwiązania oparte na środowisku naturalnym

Miasta to obszary wspólne. Zróżnicowanie uwarunkowań społecznych, środowiskowych i politycznych gmin, postępujące rozproszenie zabudowy, brak efektywnego wdrażania regulacji prawnych oraz słabość planowania regionalnego to tylko niektóre z barier we wdrażaniu zasad zrównoważonego planowania. Możliwość współpracy na tej płaszczyźnie daje dialog terytorialny między gminami a regionem w pierwszych fazach projektowania dokumentów planistycznych, a także inicjowanie współpracy w ramach miejskich obszarów funkcjonalnych. Dodatkowym aspektem, który może wzmocnić realizację zadań w ramach partnerstwa jest wprowadzenie odpowiedniej polityki podatkowej związanej z rozwojem obszarów metropolitalnych, ale przy założeniu jej konsekwentnego egzekwowania.

4. Transformacja Energetyki

Gospodarka energetyczna wymaga transformacji podobnej do tej, która odbyła się z gospodarką odpadami w przeciągu ostatniej dekady (w Szwecji taka transformacja trawa już od przeszło 40 lat). Ważnym elementem jest zaangażowanie społeczeństwa do działań energooszczędnych. Z dostępnych danych wynika, że przeciętne gospodarstwa domowe mają świadomość o możliwości oszczędności dzięki wymianie oświetlenia w swoim budynku. Znacznie gorzej sytuacja ma się w przestrzeni publicznej, gdzie w dalszym ciągu pozostało bardzo dużo do zrobienia, poprzez m.in. wymianę oświetlenia ulicznego na energooszczędne, co przyniesie korzyści zarówno środowisku, jak i budżetowi miasta.

5. Integracja migrantów i uchodźców

Wypracowanie odpowiednich rozwiązań instytucjonalnych dotyczących integracyjnej polityki migracyjnej na poziomie lokalnym stanowi receptę na skuteczne działanie w tym obszarze. Jednym
z modelowych rozwiązań jest przykład Miasta Gdańska, gdzie znaleziono wspólne cele i zadania. Zapewnienie pracy migrantom oraz pomoc w zdobyciu mieszkania przyczyni się do zapełnienia luki na polskim rynku pracy. W zakresie podejścia do problematyki uchodźców nie sprecyzowano jasnych zasad, które zapewnią bezpieczeństwo obu stronom: Polakom z małej miejscowości, w której zlokalizowano ośrodek dla uchodźców oraz przebywającym tam osobom, innej narodowości po traumatycznych przeżyciach i w nowym środowisku kulturowym.

6. Cyfryzacja

Legislacja nie nadąża za cyfryzacją, krępując jej rozwój. Powinniśmy przeprogramować nasze myślenie o nowoczesnych usługach publicznych. W tym celu należałoby zidentyfikować potrzeby mieszkańców - ustalić jakich usług cyfrowych naprawdę oczekują. Projektując systemy informatyczne trzeba uwzględniać standaryzację (kompatybilność). Wyzwaniem pozostaje przetwarzanie i wykorzystywanie ogromnej ilości danych dla dobra obywateli, np. w usprawnienia ruchu drogowego. Big data mogą odmienić oblicze metropolii. Warto, by samorządy tworzyły przestrzeń do dialogu technicznego między różnymi partnerami, usługodawcami, także biznesowymi.

7. Jakość powietrza

Zły stan powietrza powoduje, że z mapy Polski co roku znika średniej wielkości miasto. Poprawa jakości powietrza wymaga wspólnego wysiłku na rzecz zwiększenia świadomości oraz wiedzy mieszkańców. Ważne jest włączenie w działania wszelkich oddolnych inicjatyw. Powietrza nie dotyczą granice administracyjne – to wspólne dobro i wspólna odpowiedzialność całego obszaru metropolitalnego.

8. Mobilność miejska

Elektromobilność jest jednym z kluczowych kierunków rozwoju w miastach. Pozwala na tworzenie korzystnych warunków życia mieszkańców, wpływając na redukcję zanieczyszczeń środowiska oraz uwolnienie przestrzeni miejskiej. Elektryczny transport publiczny to nie tylko autobusy, tramwaje, i trolejbusy, ale również rower. Inteligentnym rozwiązaniem dla miast może być car-sharing, czyli usługa współdzielenia samochodów. Niezmiernie ważna jest mobilność aktywna, bezdyskusyjnie przyjazna dla środowiska i przestrzeni.

9. Mieszkalnictwo

Na forum współpracy metropolitalnej należy dążyć do rozwiązywania wspólnych problemów, np. do respektowania społecznej odpowiedzialności biznesu, w tym branży deweloperskiej. Regulacji wymaga także rynek mieszkań na wynajem poprzez wdrażanie rozwiązań systemowych. Zrównoważone użytkowanie gruntów można osiągnąć wykorzystując narzędzie jakim jest dialog terytorialny (wspólne planowanie przestrzeni).

10. Praca i umiejętności w gospodarce lokalnej

Warto spojrzeć szerzej na współpracę pracodawców ze szkołami. Ważna jest korelacja między potrzebami pracodawców i pracowników. System szkolnictwa powinien kształcić absolwentów pod kątem zdobywania konkretnych umiejętności, jednocześnie pozostawiając przestrzeń do odkrywania talentów. Wiele wartościowych inicjatyw można podejmować bez dodatkowych źródeł dofinansowania np. poprzez działalność organizacji pozarządowych, kół zainteresowań i organizowaniu spotkań z ludźmi sukcesu.

11. Innowacyjne i odpowiedzialne zamówienie publiczne

Odpowiedzialne zamówienia publiczne wspierają innowacyjność oraz służą społeczeństwu. Klauzule społeczne jako element zamówień publicznych sprzyjają integracji zawodowej i społecznej. Aby przyspieszyć ich wdrażanie trzeba popularyzować to zagadnienie mówiąc o korzyściach
i oszczędnościach, jakie można dzięki nim osiągnąć. Współpraca między gminami powinna polegać na szukaniu wspólnych potrzeb i łączeniu zamówień publicznych, celem osiągnięcia najkorzystniejszej oferty.

12. Gospodarka o obiegu zamkniętym

Odpady należy traktować jako bazę surowców, które są naszym dobrem i których przetworzenie przynosi dwojakie korzyści – społeczeństwu i środowisku naturalnemu. Tworzenie skutecznej gospodarki w obiegu zamkniętym wymaga pełnej współpracy samorządów, przedsiębiorców i mieszkańców. Tylko wtedy można liczyć na wymierne zyski całego systemu. Inspirujący przykład pochodzi z Chin, gdzie za bilet metropolitalny można płacić oddając do przetworzenia plastikową butelkę PET.