Współpraca metropolitalna to konieczność i same korzyści – zarówno dla landów, powiatów, gmin i małych miasteczek. Ale to proces trudny i wymagający odpowiednich nakładów oraz cierpliwości – to wnioski z wizyty studyjnej przedstawicieli Gdańskiego Obszaru Metropolitalnego w Hamburgu.

Podczas wizyty zorganizowanej w dniach 15-17 września 2014 r. pracownicy Biura Metropolii Hamburg, minister i członek Rady Państwa-Miasta Hamburga, przedstawiciele mniejszych samorządów metropolii, Metropolitalnej Izby Gospodarczej oraz organizatorzy transportu dzielili się z samorządowcami GOM swoimi doświadczeniami z kilkunastu lat współpracy.

Kluczowe wnioski z wizyty:

• Po co metropolia? Żeby się rozwijać, w XXI wieku trzeba być trwale obecnym w wymianie międzynarodowej. W niekorzystnej sytuacji demograficznej Europa może konkurować ze światem wyłącznie w oparciu o regiony metropolitalne. Tylko razem możliwe jest stworzenie potencjału umożliwiającego konkurencyjność międzynarodową.
• Konieczność współpracy. Większość strategicznych działań rozwojowych trzeba prowadzić z innymi samorządami, by były racjonalne.
• Korzyści dla mniejszych gmin. Możliwość bezpośredniego wpływu na kluczowe decyzje rozwojowe regionu, rozszerzenie możliwości działania poprzez trwałą obecność w strukturach metropolii, możliwość udziału w nowych projektach i z nowymi partnerami, poprawa wizerunku poprzez możliwość korzystania z marki oraz działań promocyjnych obszaru metropolitalnego („Jestem z metropolii!|)
• Współpraca nie tylko samorządów. Budowa regionu metropolitalnego musi odbywać się w partnerstwie z samorządem gospodarczym, który w Niemczech bywa inicjatorem współpracy. Konieczne jest także zawiązanie silnych klastrów. W Hamburgu współpraca dopiero się zaczyna, choć jest już dużo bardziej zaawansowana niż w Polsce.
• Nazwa metropolii. Powinna być oparta o najsilniejszą dostępną markę, w naszym przypadku – w oparciu o Gdańsk. Trójmiasto nie jest na tyle rozpoznawalne nawet u najbliższych, coraz częściej masowo nas odwiedzających, sąsiadów.
• Granice metropolii. Określa je wyłącznie rynek pracy. Obszar metropolii Hamburga jest 1,5 razy większy niż województwa pomorskiego, a kolejne powiaty ubiegają się o przyłączenie. Wraz z rozwojem infrastruktury transportowej, zasięg metropolii staje się większy.
• Nowa forma polityki spójności. Nie poprzez jednostronne transfery pieniędzy, ale poprzez współpracę w oparciu o zasadę “win-win” między partnerami miejskimi i wiejskimi.
• Istotne problemy. Obawy samorządów sąsiadujących z Hamburgiem (landów Szlezwik-Holsztyn, Dolna Saksonia czy Meklemburgia), że staną się mniej ważne, a  w związku z tym utracą część wpływów, sprawiają, że niechętnie zezwalają one “swoim powiatom” na angażowanie się w metropolię. Region Metropolitalny Hamburga w dalszym ciągu nie ma osobowości prawnej i jasnego reprezentanta, co jak przyznają przedstawiciele RMH bywa kłopotliwe. Do tej pory nie uzgodniono jednak, w jaki sposób ten reprezentant miałby być wyznaczony.
• Główne wyzwania. Proces budowani zaufania we współpracy metropolitalnej oceniany jest na około 10 lat. A bez zaangażowania w ten proces odpowiednich zasobów ludzkich, będzie on wielokrotnie dłuższy.

Region Metropolitalny Hamburga ma o wiele dłuższą historię niż Gdański Obszar Metropolitalny, a jego struktura i obszar są dużo bardziej zróżnicowane. RMH funkcjonuje od 20 lat (w obecnym składzie od 2012 roku) i obejmuje północną część Niemiec – czyli cztery autonomiczne landy: Hamburg, Szlezwik-Holsztyn, Meklemburgię i Dolną Saksonię. Łącznie w skład RMH wchodzi 19 powiatów, a na ich terenie 1000 gmin. Jest to najsilniejszy gospodarczo i bardzo konkurencyjny region w Niemczech, z bardzo dobrą infrastrukturą tworzącą najważniejsze korytarze transportowe pomiędzy Skandynawią, Europą Zachodnią, Wschodnią i Południową.

Biuro RMH dysponuje budżetem 3 mln euro rocznie. Pieniądze pochodzącą głównie ze składek członkowskich (w tym niemal połowa to składka miasta Hamburg). Kwota ta nie zawiera wynagrodzeń 10 pracowników etatowych Biura, którzy delegowani są do pracy przez  landy oraz powiaty metropolii. Pracę Biura wspomagają eksperci pracujący w 7 grupach tematycznych, działających analogicznie do komisji tematycznych funkcjonujących w Gdańskim Obszarze Metropolitalnym. Roczny budżet operacyjny Biura wynosi 337 tyś. euro, natomiast pozostałe środki (2,7 mln euro) złożone są z trzech funduszy projektowych, ustanowionych przez Miasto Hamburg w każdym z trzech sąsiadujących landów i przeznaczane na finansowanie wspólnych projektów.

Ważną rolę w funkcjonowaniu RMH odgrywa strategia określająca cele, priorytety oraz działania na rzecz rozwoju metropolii. To na jej podstawie realizowane są poszczególne przedsięwzięcia takie jak promocyjny projekt partnerski z ok. 20 organizacjami turystycznymi mający na celu zachęcenie do aktywności oraz korzystania z lokalnych atrakcji, czy nagrodzony projekt angażujący aktorów jednego z najlepszych niemieckich teatrów do promocji kultury i sztuki w regionie.

Niezmiernie ważnym obszarem w działalności metropolii Hamburga jest transport. Przedsięwzięcia realizowane, ale również planowane do realizacji, obejmują takie zagadnienia jak:
• integracja ruchu rowerowego z istniejącym systemem transportu publicznego
• transport elektryczny
• stworzenie kalkulatora on-line, który pomagałby oszacować koszty mieszkania i przemieszczania się pomiędzy wybranymi miejscami (ma ułatwiać m.in. decyzję o zakupie mieszkania w danej lokalizacji).

RMH ogromną wagę przywiązuje do promocji obszaru. W tym celu powołano metropolitalną spółkę marketingową Hamburga, który jest najbardziej rozpoznawalną marką. Członkami spółki są także pozostałe kraje związkowe, a powiaty mają wgląd w prace spółki oraz prawo głosu. Powiaty i gminy wykorzystują elementy wizualizacji RMH również do własnej promocji, podkreślając tym samym przynależność do metropolii. Spółka zajmuje się promocją na zewnątrz, natomiast biuro RMH prowadzi działania promocyjne wewnątrz obszaru.

Największym wyzwaniem dla przyszłości RMH jest obecnie zacieśnienie stałych struktur współpracy z samorządem gospodarczym. Mimo że silny samorząd gospodarczy funkcjonuje w całych Niemczech, to w celu ściślejszego wpływania na rozwój metropolii, w Hamburgu powstała organizacja zrzeszająca zarówno Izbę Przemysłowo-Handlową, Izbę Rzemieślniczą oraz przedstawicieli Związek Pracodawców oraz Związki Zawodowe. Co ciekawe, u naszych partnerów to samorząd gospodarczy ustala program kształcenia w szkołach zawodowych.

Ponadto za strategicznie ważny został uznany rozwój klastrów, chociaż według przedstawicieli RMH, w tym zakresie pozostaje jeszcze sporo do zrobienia. Za najważniejszy uważają klaster morski, który funkcjonuje od 5 lat i obejmuje ponad 200 firm (http://www.maritimes-cluster.de) z północnych Niemiec. Przedstawiciele RMH szacują, że potrzeba kolejnych 5 lat, by działanie klastra zaczęło dawać widoczne efekty dla jego członków. W międzyczasie przedstawiciele RMH starają się wzorować na sprawdzonych rozwiązaniach organizacyjnych klastrów morskich funkcjonujących w Norwegii.

Uczestnikami wizyty ze strony GOM byli przedstawiciele następujących samorządów:
• Powiaty tczewski, wejherowski, lęborski
• Gminy miejskie: Malbork, Pruszcz Gdański, Gdańsk
• Miasto i Gmina Gniew
• Gminy: Stegna, Somonino, Linia, Sulęczyno, Szemud.

Wizyta współfinansowana była ze środków Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna na lata 2007-2013 EFRR w ramach projektu „Metropolitalna Platforma Wymiany Praktyk Samorządowych”.