Polityka Spójności UE mogłaby mieć silniejszy wpływ na rozwój naszej metropolii, gdyby Parlament przyjął ustawę metropolitalną dla Pomorza - twierdzą eksperci. Brak wsparcia dla idei samorządów metropolitalnych na poziomie krajowym oznacza ograniczone i dalece nieadekwatne środki finansowe, a także  słabszą pozycję metropolii w mechanizmach zarządzania i realizacji programami UE. Podczas warsztatów, które odbyły się 3 lutego zespół ekspertów zajmujących się tematyką polityki regionalnej  przedstawił efekty prac analitycznych na temat wpływu Polityki Spójności UE na przyszłość Obszaru Metropolitalnego Gdańsk-Gdynia-Sopot. Badanie zostało przeprowadzone w ramach międzynarodowego projektu ESPON METRO.

ESPON METRO to projekt badawczy prowadzony przez Europejską Sieć Obserwacyjną Rozwoju Terytorialnego i Spójności Terytorialnej (ang. ESPON), w którym Obszar Metropolitalny Gdańsk-Gdynia-Sopot jest, obok Turynu, Barcelony, Lizbony, Brna, Florencji, Lyonu, Brukseli i Rygi, kluczowym interesariuszem.

Projekt polega na opracowaniu analizy porównawczej 9 europejskich metropolii pod kątem roli obszarów metropolitalnych w tworzeniu, zarządzaniu i wdrażaniu unijnej Polityki Spójności, a także roli Polityki Spójności w planowaniu i zarządzaniu metropoliami. Badania były prowadzone po to, aby wskazać metropoliom, jak można lepiej zintegrować ich cele z Polityką Spójności UE oraz zaproponować pola współpracy z samorządowcami, władzami regionalnymi, organizacjami pozarządowymi, sektorem nauki i biznesu.

Badanie przeglądowe OMGGS oraz rekomendacje na przyszłość w zakresie programowania i realizacji Polityki Spójności UE przeprowadził zespół ekspertów, którzy w pracy  naukowej oraz w praktyce we współpracy z samorządami podejmują problematykę rozwoju miast i regionów. Autorami diagnozy są:

• prof. dr hab. Iwona Sagan, Kierownik Zakładu Geografii Społeczno-Ekonomicznej Uniwersytetu Gdańskiego 
• prof. dr hab. Jacek Zaucha, Kierownik Katedry Ekonomii Międzynarodowej i Rozwoju Gospodarczego Uniwersytetu Gdańskiego
• dr Radomir Matczak, ekspert ds. rozwoju regionalnego, współpracujący m.in. ze Związkiem Miast Polskich i Uniwersytetem SWPS.

Przygotowany raport pokazuje jednoznacznie, że w ramach nowego budżetu UE 2021-2027 metropolie powinny mieć większy wpływ na kształtowanie i realizację programów UE, a włączenie metropolii do programowania unijnej Polityki Spójności będzie miało podstawowe znaczenie dla ich rozwoju i wykorzystania istniejącego potencjału.

Badania udowadniają, że skoordynowane działania dużych samorządów z mniejszymi przy zintensyfikowanej współpracy z sektorem nauki, biznesu i NGO przynoszą korzyści wszystkim stronom dając instrumenty na realizację długoterminowych potrzeb.

Wspólne działania powinny przede wszystkim koncentrować się na takich kwestiach, jak zmiany klimatyczne, zrównoważony rozwój, polaryzacja społeczno-gospodarcza w skali metropolitalnej, ponieważ rozwiązywanie tych problemów wymaga strategii ponad granicami administracyjnymi.   

Rezultaty projektu ESPON METRO wyraźnie wskazują, że podejście do planowania i realizacji programów powinno być realizowane na wszystkich poziomach zarządzania - unijnym, krajowym, regionalnym, metropolitalnym i lokalnym. Bez takiego systemowego podejścia nie jest możliwa efektywna realizacja polityki UE oraz osiągnięcie oczekiwanych wskaźników rozwoju społeczno-gospodarczego.

- Większość z 9 badanych metropolii ma status sformalizowany. Metropolie jako poziom samorządu, poziom zarządzania terytorialnego zostały uznane przez władze krajowe i pełnią formalną rolę w tym systemie. My zaś próbujemy, czekamy na formalne uznanie, że poziom metropolitalny odgrywa ogromną rolę w prowadzeniu polityki rozwoju. Najwyraźniej widać, że w metropoliach “starych” krajów europejskich proces myślowy zaszedł tak daleko, że władze krajowe bezwzględnie opowiedziały się za tym, że trzeba brać pod uwagę korzyści jakie płyną z poziomu metropolitalnego dla rozwoju całego kraju - mówi prof. Jacek Zaucha.

Zobacz również:

• prezentacja prof. dr hab. Iwony Sagan
• prezentacja prof. dr hab. Jacka Zauchy
• prezentacja dr. Radomira Matczaka

OMGGS motorem rozwojowym regionu

Raport jest pierwszym dokumentem, który na poziomie międzynarodowym porównuje OMGGS na tle innych europejskich metropolii. Badanie pokazuje, jak Polityka Spójności UE realnie wpływa na rozwój naszego obszaru. Dobitnie pokazały to realizowane z sukcesem  Zintegrowane Inwestycje Terytorialne, które zbudowały zręby metropolitalnej podmiotowości na Pomorzu.

Autorzy wskazują, że OMGGS jest motorem rozwojowym regionu, w którym jednocześnie koncentrują się kluczowe problemy z zakresu energii i środowiska, transportu czy spraw społecznych. Rozwiązanie tych problemów jest ściśle uzależnione od tego, jak zostaną zaprojektowane i wdrożone programy Polityki Spójności UE.

Zespół badawczy wskazuje na potrzebę instytucjonalnego wsparcia naszej metropolii, bez którego nie da się sprostać kluczowym wyzwaniom. Ramy prawne funkcjonowania metropolii są bardzo istotne, ponieważ środki finansowe dedykowane obszarom metropolitalnym są zbyt małe i dalece nieadekwatne do celów i zadań przed nim stojącymi. Polityka spójności miałaby silniejszy wpływ na rozwój naszej metropolii, gdyby Parlament przyjął ustawę metropolitalną dla Pomorza.

- Mamy najdłuższe tradycje działania regionu na rzecz tworzenia obszarów metropolitalnych w kraju, wobec - jak widzimy - ciągle znikomej instytucjonalno-organizacyjnej skuteczności. Na co, oczywiście, ma wpływ przede wszystkim brak ustawy metropolitalnej. Z ogromną zazdrością, w pozytywnym tego słowa znaczeniu, patrzymy na Górnośląsko-Zagłębiowską Metropolię. To jest świetny przykład na to, co wnosi potencjał instytucjonalny i organizacji, którego nam ciągle brakuje - mówi prof. Iwona Sagan.

- Dopóty prawo centralne nie ureguluje, że w określonych obszarach tematycznych metropolie powinny mieć obligatoryjnie jakiś przynajmniej minimalny wpływ, dopóty wysiłki które będziemy podejmować nie będą się przekładały na konkrety - podkreśla Michał Glaser, prezes zarządu OMGGS.

Dyskusji przysłuchiwało się ponad 100 uczestników. Wśród nich byli: dyrektor ESPON EGTC Wiktor Szydarowski, profesor Giancarlo Cotella z Politechniki w Turynie  przedstawiciel Lidera projektu ESPON METRO, pracownicy Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej, uczelni wyższych, samorządów, biur planowania regionalnego i miejskiego z całego kraju.

Relację z warsztatów można obejrzeć na platformie You Tube: