Dwadzieścia debat dotyczących najaktualniejszych wyzwań, przed którymi stoją dziś samorządy, w tym rozmowy dotyczące sytuacji finansowej i strategii działań wobec skutków wojny w Ukrainie, to główne tematy II Samorządowego Kongresu Finansowego w Sopocie.

II Samorządowy Kongres Finansowy, który odbył się w Sopocie w dniach 11-12 kwietnia,  realizowany był w ramach inicjatywy Local Trends. Poruszone zostały m.in. tematy związane z bezpieczeństwem energetycznym i zarządzaniem finansami samorządów w warunkach ograniczania dochodów własnych. W wielu debatach pojawił się również temat wojny w Ukrainie oraz jej skutków dla uchodźców, mieszkańców, samorządów i kraju.
 

Bezpieczeństwo energetyczne

Jednym z priorytetów dla Polski powinno być uniezależnienie się od surowców, kupowanych w tej chwili od Rosji. Obietnice składane przez rząd na razie nie mają jednak pokrycia w działaniach. Istnieje więc wysokie ryzyko podejmowania działań zastępczych, nieprzemyślanych i w efekcie przerzucania kosztów tych działań na Polaków, do czego absolutnie nie wolno dopuścić. Rozmowy na temat przyszłości bez dostaw surowców z Rosji muszą już teraz doprowadzić do konkretnych ustaleń, które w możliwie krótkim czasie pozwolą na pozyskiwanie energii z innych źródeł. Zaprezentowany przez ZE PAK S.A. plan transformacji energetycznej i wykorzystanie wodoru to doskonały, przyszłościowy plan, dający realną szansę na korzystanie z zeroemisyjnych źródeł energii.

Przyszłość finansowa samorządów

Zmiany w systemie podatkowym, w tym Polski Ład, wpłynęły w znaczący i negatywny sposób na dochody własne gmin i miast. Samorządom brakuje stabilności i samodzielnej finansowej, krok po kroku odbieranej im przez obecny rząd. Samorządy są coraz bardziej zależne od dotacji, a nie od dochodów własnych, co rodzi ryzyko klientelizmu politycznego. Niepewność związana jest również ze wzrostem wydatków bieżących, inflacją oraz wielowymiarowymi skutkami wojny w Ukrainie. 

– Będziemy mogli zrealizować zdecydowanie mniej niż zakładaliśmy. Jesteśmy też coraz bardziej uzależnieni od decyzji władz centralnych – podkreślał Mieczysław Struk, marszałek województwa pomorskiego.

Bez zwiększenia dochodów własnych taka sytuacja doprowadzi do ograniczenia możliwości wieloletniego planowania finansowego i podejmowania dalszych inwestycji w samorządach.

Dlatego przede wszystkim musi powstać ustawa o dochodach gmin, uwzględniająca dochody własne, zwiększenie PITu, a dla mniejszych gmin udział w VAT (tam gdzie nie ma podatników PIT). Ustawa pozwoliłaby także na rozwój metropolii i finansowanie kosztów np. wspólnej komunikacji.

Wszystkie siły polityczne, którym zależy na przyszłości i rozwoju Polski muszą zdobyć się także na działania, które pozwolą w końcu odblokować środki unijne.
 

Średnio i długoterminowa strategia związana z kryzysem humanitarnym

Samorządy ponoszą ogromny wysiłek oraz wydatki, aby zagwarantować pomoc uchodźcom przybywającym do Polski z terenów objętych wojną.

Priorytetem jest wprowadzenie systemowych rozwiązań długofalowych, które pozwolą na godne życie Ukraińców w Polsce. Wiąże się to między innymi z kwestią nostryfikacji dyplomów. Ścieżka umożliwiająca podjęcie pracy w swoim zawodzie powinna być możliwie jak najmniej skomplikowana. W Polsce przebywa wielu specjalistów i fachowców. To szansa, aby nasza polska gospodarka skorzystała z ich umiejętności i wiedzy. Z drugiej strony osoby te, pracując w zawodzie, będą mogły dalej rozwijać się, a po wojnie wrócić na Ukrainę, aby odbudowywać swój kraj.  Konieczne jest także zapewnienie finansowania nauki języka polskiego dla dorosłych, w tym języka specjalistycznego. Rząd musi zadbać o zapewnienie godnych warunków do życia wszystkim uchodźcom, również tym, którzy nie znajdą zatrudnienia. Opracowania wymaga też program integracji uchodźców w polskim społeczeństwie.

Są też pozytywne wnioski. Doświadczenia z pracy nad specustawą, umożliwiającą pobyt uchodźców w Polsce wskazują, że wspólna praca samorządów i rządu nad szczegółowymi przepisami daje szybki i dobry efekt. Ewenementem na skalę europejską jest możliwość natychmiastowego podjęcia pracy przez Ukraińców.

Uczestnicy wydarzenia podkreślali, że dyskusje w gronie fachowców, ekspertów i samorządowców są niezwykle potrzebne.

– Tylko dzięki współpracy uda się pokonać plagi centralizacji, inflacji i wojny – podkreślał Jacek Karnowski, prezydent Sopotu.
 

Kolejne wydarzenie realizowane w ramach inicjatywy Local Trends już jesienią. II Europejskie Forum Samorządowe odbędzie się w dniach od 17 do 18 października w Poznań Congress Center na terenie Międzynarodowych Targów Poznańskich.