Czy pieniądze z zamówień publicznych trafiają do lokalnych przedsiębiorców? Jak zmienić proces zamówień publicznych, by nie skupiały się one wyłącznie na cenie, a brały pod uwagę także aspekt społeczny i ekologiczny? Co zrobić by zamówienia publiczne przyczyniały się do wzrostu miejsc pracy i miały realny wpływ na poprawę życia konkretnego miasta i gminy? – m.in. na te pytania odpowiadaliśmy podczas warsztatów 12 i 13 września, na których razem z angielskim ekspertem, analizowaliśmy wydatki gmin Obszaru Metropolitalnego Gdańsk-Gdynia-Sopot.

MANCHESTER DAŁ PRZYKŁAD

Dwudniowe warsztaty dla samorządowców to już kolejne spotkanie w sprawie odpowiedzialnych zamówień publicznych, które organizuje OMGGS. Tym razem przedstawiciele gmin i miast doskonalili się w tzw. metodologii angielskiej, która od kilkunastu lat sprawdza się i przynosi doskonałe efekty w Manchesterze.

- 12 lat temu spotkałem się z szefostwem gminy w Manchesterze. Burmistrz chciał wiedzieć, gdzie trafia miliard euro rocznie, który wydaje się na zamówienia publiczne. Zastanawiał się, czy osoby zajmujące się zamówieniami publicznymi są odpowiednio przeszkolone, by oprócz kosztów i jakości usług, zwracać uwagę także na aspekt środowiskowy i społeczny. Manchester to miasto wielu nierówności, jeżeli chodzi o dostęp do opieki zdrowotnej czy edukacji. Władze miasta miały świadomość, że wiele z tych kwestii da się rozwiązać właśnie dzięki zamówieniom publicznym, nie wiedzieli tylko jak – mówi Matthew Jackson-Baqueriza, ekspert w dziedzinie zamówień publicznych z Manchesteru.

W 2008 roku połowa wydatków Manchesteru trafiała do lokalnych przedsiębiorców, teraz ten wskaźnik wynosi już 73%, z czego 45% to małe i średnie przedsiębiorstwa oraz organizacje społeczne.

ZAMÓWIENIA PUBLICZNE "NAPRAWIAJĄ" MIASTA

Od maja tego roku, osoby zajmujące się zamówieniami publicznymi w gminach OMGGS pracują nad adaptacją angielskiej metody i przygotowują wspólne narzędzie dla samorządowców, nt. nowego podejścia do zamówień publicznych. Obecnie prawie 100% zamówień i decyzji koncentruje się na cenie. Praktyka z Manchesteru pokazuje, że zaczynamy myśleć i działać w taki sposób, by zamówienia publiczne mogły rozwiązywać szereg problemów i wyzwań przed którymi stoi konkretna gmina lub miasto. Co to oznacza w praktyce?

- Zamawiając daną usługę możemy jasno określić, czego oczekujemy od wykonawcy, aby zrealizować aspekty społeczne i środowiskowe. Dzięki zamówieniom publicznym możemy mieć wpływ na to, jakie miejsca pracy  będzie tworzył wykonawca, możemy wymagać, by zatrudnił osoby do tej pory wykluczone, czyli np. niepełnosprawne lub długotrwale bezrobotne. Dlatego ważne, aby zmienić sposoby używania zamówień w lokalnych politykach. Lokalne kupowanie może ocalić miasto - tak media angielskie zareagowały na wyniki takiego działania samorządu Manchester. Przy współpracy naszych 57 samorządów w Metropolii skala tej zmiany może być jeszcze większa – mówi Małgorzata Ciecholińska z OMGGS.

Obecnie mamy wstępne wyniki analizy wydatków w kilku gminach za 2018 rok. Wiemy ile zamówień realizują lokalni wykonawcy, ile z obszaru metropolitalnego, a ile trafia poza metropolię. Samorządowcy uczą się nowej metodologii, a kolejne testy mają dotyczyć już bieżących wydatków. Dzięki tym danym zobaczymy ile gminy wydają lokalnie, u kogo i skąd kupują najczęściej, a także ilu pracowników lokalnych zatrudniają nasi wykonawcy.

- Mimo tego, że mamy plany budżetowe, plany wydatków, to rzadko kiedy jest to spinane ze strategią rozwoju danej gminy czy miasta. Zamówienia publiczne to bardzo ważne narzędzie do rozwiązywania wielu problemów, które w tej chwili najczęściej realizujemy za dodatkowe pieniądze w ramach innych projektów, a tymczasem nie zdajemy sobie sprawy, że mamy narzędzie, które jest z nami cały czas. Stąd zaproszenie do gmin OMGGS, aby w metodologii angielskiej, która została już wypróbowana i sprawdzona i ma doskonałe efekty spróbować krok po kroku wprowadzić tę zmianę. I ta zmiana nie wymaga dużego nakładu środków, a jedynie, lub przede wszystkim, zmiany naszych metod pracy – dodaje Małgorzata Ciecholińska.

KIEDY PIERWSZE EFEKTY?

Analiza wydatków wybranych gmin OMGGS to pierwszy krok. Kolejnym będzie współpraca w całej metropolii. Efektem tych i kolejnych warsztatów będzie przygotowanie wspólnych narzędzi i wytycznych, które zaproponujemy także pozostałym samorządowcom. Będziemy wnioskować, aby ten standard przygotowywania zapytań ofertowych był przyjęty przez cały obszar metropolitalny, jako powszechna praktyka, nie tylko zarządzania publicznymi pieniędzmi, ale również jako strategia rozwiązywania problemów społecznych i środowiskowych.

- Spotkanie w Gdańsku z przedstawicielami gmin OMGGS to było świetne doświadczenie. Jestem pod wrażeniem poziomu współpracy, jaki tu zaobserwowałem. Duże gminy są bardzo chętne, by wspierać mniejsze we wszystkich działaniach. Jednak to wszystko wymaga czasu. W Manchesterze pracuję już kilkanaście lat, a myślę, że jeszcze nie zakończyliśmy tego procesu. To spotkanie w Gdańsku to początek wszystkich działań, jednak jestem bardzo optymistyczny i myślę, że w grudniu 2020 roku będzie widać już pewne zmiany w podejściu do tego tematu – dodaje Matthew Jackson-Baqueriza.

W warsztatach 12 i 13 września wzięli udział przedstawiciele Urzędu Miejskiego w Wejherowie, Urzędu Gminy w Wejherowie, Urzędu Gminy w Pszczółkach, Starostwa Powiatowego w Kartuzach, Urzędu Miejskiego w Gdańsku, PUP w Gdyni i Urzędu Miejskiego w Gdyni.